Van mooie beloftes naar ontgoocheling: duizelingwekkende daling van Ivoriaanse cacaoprijzen

• De cacaoprijs daalt met maar liefst 25%
• De historische goedkeuring van de Living Income Differential (LID) in 2019 fel afgezwakt
• De coöperatie Yeyasso en de ngo Fairtrade Belgium roepen op tot verantwoordelijkheidszin in de sector

Na maanden armworstelen tussen de Ivoriaanse overheid en de grote cacaomultinationals, viel op 31 maart het verdict: de officiële prijs voor de aankoop van cacao bij de boeren daalt met maar liefst 25%[1]. De euforie die in 2019 ontstond bij het goedkeuren van een extra heffing op cacao, die moest zorgen voor een beter inkomen voor de Ivoriaanse cacaoboeren, heeft in 2021 plaatsgemaakt voor een bittere realiteit: die van de wet van de sterkste. Een zorgwekkende evolutie, die miljoenen Ivoriaanse cacaoboeren weerhoudt van een leefbaar inkomen. Dat vinden Fairtrade Belgium en Yeyasso, een Ivoriaanse coöperatie met meer dan 5600 leden die jaarlijks meer dan 8300 ton koffie en cacao produceert. Samen pleiten ze voor verantwoordelijkheidszin bij alle betrokken partijen en benadrukken ze het belang van eerlijke prijzen én het recht op leefbaar inkomen voor de miljoenen Ivoriaanse cacaoboeren[2].  

[1] http://www.conseilcafecacao.ci/index.php?option=com_k2&view=item&id=1073:campagne-intermediaire-du-cacao-2020-2021-le-prix-bord-champ-du-cacao-fixe-a-750-fcfa/kg&Itemid=18

[2] Een leefbaar loon wordt gedefinieerd als voldoende inkomen dat door een huishouden wordt gegenereerd om de leden van dat huishouden een behoorlijke levensstandaard te bieden. De elementen van een behoorlijke levensstandaard zijn: voedsel, water, onderdak, onderwijs, gezondheidszorg, vervoer, kleding en andere basisbehoeften, met inbegrip van voorzieningen voor onvoorziene omstandigheden. https://files.fairtrade.net/standards/2017-10-23_Fairtrade_Living_Income_strategy_EN.pdf

Op woensdag 31 maart kondigde de Ivoriaanse overheid aan dat vanaf 1 april cacaoproducenten niet langer 1000 FCFA (1.52 euro) per kg geleverde cacao zullen krijgen, maar wel 750 CFA (1.14 euro): een prijsdaling met maar liefst 25%[1]. De reden waarom deze farmgate prijs daalt? Volgens het officiële persbericht van de Ivoriaanse overheid zorgt corona voor een daling van de vraag. Met name de sluiting van horeca, luchthavens en winkels in Europa heeft een grote negatieve impact op de mondiale vraag naar cacao - terwijl het aanbod gelijk blijft.

De prijsdaling valt op het eerste gezicht moeilijk te begrijpen, zeker in een land als Ivoorkust. Daar heeft de overheid het over het algemeen goed voor met de cacaosector, die zorgt voor werkgelegenheid voor meer dan 5 miljoen Ivorianen. Daarmee is ze ook met voorsprong de belangrijkste bron van buitenlandse inkomsten voor het land[2]. Vandaar ook de moedige beslissing die het land samen met Ghana nam in 2019, om voortaan de aankopers van cacao een extra heffing te laten betalen van 400 USD bovenop de marktprijs. Deze zogenaamde ‘Living Income Differential’ (LID), met als doel de cacaoproducenten in een leefbaar inkomen te voorzien, werd dit oogstseizoen (oktober-maart) voor de eerste keer geïnd. Ondanks de beslissing om de farmgate prijs naar beneden te halen, blijft de LID nu ook actief. Echter, gezien de recente prijsdaling wordt de nobele doelstelling van de LID om bij te dragen tot een leefbaar inkomen, serieus bedreigd.

De opstapeling van de stocks bij de cacao-coöperatieven

Initieel leek alles goed te gaan met de LID. Na intensieve onderhandelingen was iedereen mee: cacaoboeren en hun coöperaties, de Ivoriaanse (en Ghanese) overheid én de bedrijven, allen verdedigden ze de extra heffing. De bedrijven waren akkoord om de LID boven op de marktprijs te betalen. Achter de schermen constateerde men echter dat het vanaf december 2020 moeilijker werd voor coöperaties om hun cacao verkocht te krijgen. December is normaal een hoogseizoen voor de verkoop van cacao: de kwaliteit van de bonen is uitstekend in deze periode. Maar de aangelegde stocks raakten niet verkocht. Vandaag zitten de coöperaties dan ook met de handen in het haar, en blijven ze achter met maar liefst 100 000 ton cacao. De stocks hebben een beperkte opslagcapaciteit, en zorgen dus voor nog meer druk.

De pandemie als drogreden?

De officiële reden voor de weigering van de multinationals om de Ivoriaanse cacao oogsten op te kopen, wordt gewijd aan de dalende internationale vraag. Dit is echter heel moeilijk na te gaan en er zijn tekenen dat multinationals proberen om de LID te omzeilen. Zo werden verschillende bedrijven door Ghana en Ivoorkust hiervan publiekelijk beschuldigd, wat al verschillende keren geleid heeft tot grote spanningen tussen het bedrijfsleven en de Ghanese en Ivoriaanse overheid[3]. Ook nu, bij de verlaging van de farmgate prijs, gaan er geruchten de ronde dat grote beursgenoteerde bedrijven hierachter zouden zitten, en de Ivoriaanse overheid onder druk zouden hebben gezet. Terzelfdertijd zijn hebben de coöperaties geen keus en zijn ze niet ontevreden met de prijsdaling, omdat ze hopen dat die ervoor kan zorgen dat ze hun stocks nu wél kunnen verkopen, ook al is het dan met verlies. Een magere troost...

Het Fairtrade systeem als (tijdelijke) oplossing

Wat ook de oorzaak is van deze zoveelste etappe in de Ivoriaanse cacaosaga, zowel Fairtrade Belgium als Yeyasso pleiten voor het belang van eerlijke prijzen én voor verantwoordelijkheidszin van alle betrokken partijen. Door de huidige prijsverlaging moet Yeyasso, net als andere coöperaties, zijn stocks tegen verlies verkopen. De enkele stocks die nog tegen Fairtrade voorwaarden kunnen worden verkocht, bieden dankzij de Fairtrade premie toch enig soelaas. Zo wordt op zijn minst een deel van de verliezen gecompenseerd. Ook de minimumprijzen van het Fairtrade systeem[4] zijn door de dalende farmgate prijzen opnieuw relevant.

Het Fairtrade systeem alleen kan echter het tij niet keren: alle betrokken partijen moeten hun verantwoordelijkheid nemen voor een eerlijke prijs. Voor Yeyasso, bijvoorbeeld, bedraagt het deel van de volumes dat onder Fairtrade-voorwaarden wordt verkocht, gemiddeld slechts 22-25%. Dit betekent dat sommige van de 5600 leden wel zullen profiteren van de Fairtrade minimumprijs, maar andere niet. Dit bevestigt dat  er nu meer dan ooit nood is aan een duurzame transitie, zodat het momentum dat gecreëerd werd door het goedkeuren van de LID niet volledig in het niets verdwijnt. Bedrijven moeten hun verplichtingen nakomen. Overheden in Ivoorkust én in Europa moeten een kader scheppen via duidelijke wetgeving, opdat cacaoboeren een eerlijke verloning krijgen. In de cacaosector moeten de rechten van de cacaoboeren primeren op alle andere belangen en met name het recht op een leefbaar inkomen moet worden gerespecteerd. Enkel op deze manier kan men komen tot een échte duurzame cacaosector. Cacaoboeren tot in het oneindige in armoede laten leven is niet houdbaar, en op geen enkele manier duurzaam.

Over Yeyasso

De landbouwcoöperatie YeYasso werd in 2006 opgericht en telt vandaag 5.683 leden, die samen 8.300 ton koffie en cacao produceren in een 40-tal dorpen in Ivoorkust. De missie van de coöperatie luidt “Samen voor een betere toekomst” en slaat op de wil van de organisatie om de levensomstandigheden van haar leden te verbeteren door te werken aan betere landbouwpraktijken en diversificatie. De coöperatie is gespecialiseerd in de productie, inzameling en afzet van koffie en cacao via certificeringen en duurzaamheidsprogramma's. Yeyasso heeft een Belgische connectie door haar samenwerking met het Belgisch-Zwitserse Barry Callebaut, de Belgische chocoladefabrikant Galler in het kader van het Beyond Chocolate partnerschap en het Belgisch agentschap voor ontwikkelingssamenwerking ENABEL, dat de coöperatie ondersteunt. Met Fairtrade Belgium en Fairtrade Africa werkt de coöperatie samen via programma’s zoals de Women School of Leadership (WSOL) en het West Africa Cocoa Program (WACP).

[1] http://www.conseilcafecacao.ci/index.php?option=com_k2&view=item&id=1073:campagne-intermediaire-du-cacao-2020-2021-le-prix-bord-champ-du-cacao-fixe-a-750-fcfa/kg&Itemid=18

[2] https://www.banquemondiale.org/fr/country/cotedivoire/publication/cote-divoire-economic-outlook-why-the-time-has-come-to-produce-cocoa-in-a-responsible-manner

[3] https://www.tdc-enabel.be/2021/04/02/ivoorkust-en-cacaoindustrie-blijven-armworstelen/

[4] Fairtrade-minimumprijs: de garantie van een bodemprijs waaronder het niet mogelijk is cacao te kopen, zelfs als de marktprijs onder dit bedrag zakt. Dit bedrag moet ten minste de kosten van duurzame productie dekken